Problematische gedachten kunnen zich zo sterk aan cliënten opdringen, dat ze de realiteit van het moment uit het oog verliezen. Ze ervaren dan vaak sterke negatieve emoties over toekomstige rampscenario’s die wellicht nooit realiteit zullen worden. Of ze blijven piekeren over een momenten uit het verleden die ook gewoon voorbij zijn. Dat is jammer. Want het feitelijke probleem komt op het moment dat cliënten er over piekeren meestal 
niet voor. In dit artikel een werkblad en uitleg over manieren waarop cliënten beter kunnen omgaan met problematische piekergedachten.
Problematische gedachten en negatieve emoties
Het grootste deel van de negatieve emoties die mensen ervaren wordt veroorzaakt door problematische gedachten over scenario’s die op dat moment niet aan de orde zijn. Het moment dat een probleem feitelijk voorkomt, duurt meestal kort of komt zelfs nooit voor. Maar de negatieve gedachten daarover, kunnen mensen een leven lang lastig vallen. Een voorbeeld:
Pascal heeft last van perfectionisme en sociale angst. Zelfs over korte contacten met anderen – die op zichzelf nooit problematisch verlopen – kan hij vooraf uren piekeren. Ook na het contact blijft hij tobben over wat hij beter had kunnen zeggen of doen. Pascal begrijpt dat niet het contact zelf, maar zijn gepieker daarover hem de negatieve emoties bezorgt.
Problematische gedachten en de toeschouwer
Tijdens de ICARUS training voert Pascal een meditatieoefening uit waarbij hij al zijn aandacht op de prikkels moet richten die zich op dat moment aandienen. Zijn ademhaling, de temperatuur, de ruimte waarin hij zich bevindt, etc..
Ook problematische gedachten en emoties mag hij beschouwen als prikkels die aan hem voorbij trekken. Vanuit deze beschouwende houding oefent Pascal met het aangaan van een begrenzende relatie met het probleem. Andere houdingen om een begrenzende relatie aan te gaan, zoals de twijfelaar en de professor werden eerder in artikelen beschreven. Als je deze artikels nog niet kent, lees dan eerst over de twijfelaar.
Pascal noteert alle problematische gedachten en neemt vervolgens de houding van de toeschouwer aan. In een rollenspel leest de therapeut de problematische gedachten die Pascal noteerde hardop voor zodat Pascal er beschouwend op kan reageren.
Therapeut: (Voorlezend van teksten die cliënt eerder schreef over probleemgedachten) “Je kunt het niet. Geef het maar op.”
Cliënt: (beschouwend) “Er dient zich een gedachte aan die me wil doen geloven dat ik dingen niet kan.”
Therapeut: (Voorlezend) “Dat is ook zo. Je kunt het echt niet. Je bent waardeloos.”
Cliënt: “De gedachte neemt toe in intensiteit. Ik voel nu ook emotionele spanning. En een brok in mijn keel.”
Therapeut: “Je hebt het verpest. Nu is alles verkeken. Wat zullen anderen straks zeggen?”
Cliënt: “Ik ervaar dat de gedachte probeert mijn aandacht te verleggen naar een ander moment. Maar ik ervaar ook dat er in dit moment geen probleem is.”
Therapeut: “Hoezo geen probleem? Als anderen straks achter je fout komen, zul je door de grond gaan van schaamte.”
Cliënt: “Nog steeds probeert de gedachte de aandacht te verleggen naar een ander moment. Ditmaal dienen schaamtegevoelens zich aan. Maar wat is het probleem nu?”
Therapeut: “Straks lachen ze je uit en…”
Cliënt: “Wat is het probleem NU?”
Therapeut: “Nou ja nu nog niet, maar…”
Cliënt: “Er is nu geen probleem. Er zijn nu geen anderen. Niemand lacht me nu uit. Ik ervaar alleen problematische gedachten die proberen om mijn aandacht te richten op zaken die niet aan de orde zijn. In dit moment is alles goed.”
Vanuit de beschouwende houding let Pascal meer op hoe gedachten zich aandienen, hun eigenschappen en alle andere prikkels die zich op dat moment aandienen. De inhoud van gedachten wordt juist minder belangrijk. De gedachten die de therapeut voorleest, helpen Pascal om te oefenen in een gecontroleerde omgeving.
Bij mentale problematiek is het zelden de situatie zelf die cliënten problemen bezorgen, maar zijn het gedachten daarover. Cognitieve animatietherapie stelt dat gedachten over strategieën beschikken waarmee ze zich beter kunnen opdringen aan mensen. Eén van die strategieën is om de aandacht te verleggen naar een ander moment. Iets in de nabije toekomst zou anders moeten zijn. Of iets in het verleden had anders moeten zijn. De aandacht wordt afgeleid van het heden, waardoor de cliënt moeilijker doorziet dat er in het moment zelf in feite geen probleem is.
Wil je wekelijks werkbladen ontvangen? Wordt nu lid van onze groep Cognitieve Animatietherapie in Linkedin!
Of volg ons op facebook en pinterest.