Verantwoordelijkheid leren is een belangrijk onderdeel van opvoeden en helpt kinderen en jongeren om zich vrij te voelen en zichzelf te zijn. In dit artikel een werkblad dat ouders, 
kinderen en jongeren helpt om te bepalen wie welke verantwoordelijkheid heeft en hoe verantwoordelijkheden tijdens de opvoeding stapsgewijs worden overgedragen.
Verantwoordelijkheid leren in het gezin
Stel, een ouder staat op het punt om te vertrekken en een kind wil zelf zijn veters strikken. Of een jongere vindt dat hij zelf mag bepalen hoe laat hij thuis komt. Het is niet altijd gemakkelijk of prettig voor ouders als kinderen en jongeren dingen zelf willen bepalen. Toch is die drang onmisbaar bij een gezonde ontwikkeling naar volwassenheid en verantwoordelijkheid.
Bij verantwoordelijkheid leren is het belangrijk om een goede balans te vinden tussen:
1. Dingen die het kind zelf kan;
2. Oefenen en experimenteren;
3. Dingen die ouders beslissen.
In gezinnen waar problemen bestaan rondom het thema verantwoordelijkheid, is deze balans vaak zoek. Soms krijgen kinderen te weinig verantwoordelijkheden, waardoor ze belangrijke leermomenten missen. Andere keren krijgen ze verantwoordelijkheden die eigenlijk bij ouders horen of verantwoordelijkheden waar ze nog niet aan toe zijn.
Verantwoordelijkheid leren: De balans
Als de verantwoordelijkheden die kinderen en jongeren krijgen, aansluiten bij hun ontwikkelingsleeftijd dan neemt vertrouwen in eigen handelen stapsgewijs toe. Alle gezinsleden beseffen dat fouten tijdens oefenen voorkomen en een onderdeel vormen van het leerproces. Er is overeenstemming over de verdeling van verantwoordelijkheden. Met het overdragen van verantwoordelijkheid wordt flexibel omgegaan.
Als kinderen en jongeren te weinig of te veel verantwoordelijkheid krijgen, neemt hun zelfvertrouwen af. Ergens ‘verantwoordelijk voor zijn’ wordt een beangstigende ervaring die kinderen en jongeren vermijden.
Bij een goede balans maken ouders bespreekbaar welke dingen het kind zelf kan, met welke dingen het mag oefenen en wat taken van ouders zijn. Bij jongeren is dit vaak meer een kwestie van overleggen om tot een plan te komen waarin iedereen zich kan vinden. Maar ook daar mogen grenzen gesteld worden. Ten slotte is er bij ‘dingen die het kind zelf kan’ altijd sprake van een gedeelde verantwoordelijkheid. Kinderen doen het zelf, maar ouders blijven betrokken. Een voorbeeld:
“Femke wil voor het eerst uitgaan met haar vriendinnen. Haar ouders hebben veel vertrouwen in haar omdat ze goed verantwoordelijkheid neemt voor taken die ze haar toevertrouwen. Ze maken zich ook zorgen dat het uitgaansleven niet helemaal ongevaarlijk is. Daarom mag Femke wel uitgaan, als ze belooft zich aan de grenzen te houden die ouders voorlopig stellen. Als alles goed gaat, worden verantwoordelijkheden van het gebied ‘oefenen’ overgedragen naar het gebied ‘dit kan ik zelf” en mag Femke oefenen met nieuwe verantwoordelijkheden die nu nog bij ouders liggen.”
Voordeel van dit werkblad is dat van zowel ouders als van kinderen en jongeren verwacht wordt, dat ze eerlijk kijken naar de drie gebieden en samen overleggen.
Wil je wekelijks werkbladen ontvangen? Wordt nu lid van onze groep Cognitieve Animatietherapie in Linkedin!
Of volg ons op facebook en pinterest.
Mooi verwoord en handige tool dit werkblad.
Opvoeding vanuit vertrouwen gaat gepaard met (geleidelijke) overdracht van verantwoordelijkheden. Als ouders er naar streven dat kinderen zich verantwoordelijk dienen te gedragen dan zullen de kinderen ook de gelegenheid mogen krijgen om te ‘oefenen’.
Ooit eens een mooie uitzending gezien van boeddhistische omroep met een ceremonie waarin kinderen (12 jaar?)een tekening maakten over iets waarvoor ze in het gezin verantwoording wilden nemen (allerlei zelfgekozen klussen). Deze werd aan de ouders overhandigd. Door een rol te nemen in het gezin kregen ze ook hiervoor terug een stukje ruimte c.q. vrijheid=vertrouwen. Dit geheel vond plaats in een ceremonie met allerlei vrienden c.q. familie.