Eigenwaarde

Eigenwaarde vergroten is een levensdoel op zichzelf. Eigenwaarde draagt bij aan levensgenot. Mensen met een sterk besef van eigenwaarde herstellen sneller na een moeilijke periode in hun leven. Bovendien wordt een lager besef van eigenwaarde in verband gebracht met alle mentale problemen. Er ontstaat een vicieuze cirkel. Een laag besef van eigenwaarde verhoogt enerzijds de kans op psychische problemen. En anderzijds tasten psychische problemen het besef van eigenwaarde aan. In dit artikel lees je hoe je het besef van eigenwaarde kunt versterken bij kinderen, jongeren en volwassenen.

Misverstanden over eigenwaarde

Eén van de grootste misverstanden over eigenwaarde is dat mensen hun eigenwaarde moeten opbouwen. In feite bezitten mensen al een absolute intrinsieke waardigheid die nooit kan veranderen. Dieren hebben een natuurlijk besef van eigenwaarde en twijfelen niet aan zichzelf. Maar mensen verwerven gedachten die hun eigenwaarde in twijfel trekken. Het lijkt daardoor alsof hun eigenwaarde daalt, maar dat is onmogelijk. Alleen het besef van eigenwaarde kan minder sterk aanwezig zijn.

We willen dus niet zozeer eigenwaarde opbouwen, maar het natuurlijke – al aanwezige – besef van intrinsieke waarde versterken. Een sterker besef van intrinsieke eigenwaarde groeit gelijk met de ontwikkeling van de identiteit. Er is weinig bekend over de ontwikkeling van eigenwaarde. Daarom hier een ruwe kenschets.

De ontwikkeling van eigenwaarde

1. Wat doe ik?

Bij kinderen in de vroege basisschoolleeftijd wordt de identiteit sterk bepaald door prestaties. Op de vraag ‘Wat vind je leuk aan jezelf?’ geven ze antwoorden als ‘Ik ben lief’ of ‘Ik ben goed in gym’. Het gevoel van eigenwaarde verandert nog per prestatie. Kinderen sluiten deze fase af als ze beseffen dat hun eigenwaarde niet van één prestatie afhangt.

2. Wat zijn mijn kwaliteiten?

Kinderen in de midden basisschoolleeftijd herkennen hun kwaliteiten en vaardigheden onafhankelijk van een mindere prestatie. Een kind dat een slechte tekening maakt, kan zichzelf bijvoorbeeld nog steeds goed in tekenen vinden. De eigenwaarde is minder afhankelijk van een momentopname, maar wordt nog steeds door prestaties bepaald. Ook sociale factoren spelen een meer belangrijke rol.

3. Wat vind ik?

Kinderen in de late basisschoolleeftijd bepalen hun eigenwaarde vaker aan de hand van hun mening. Dat begint met eenvoudige ethische standpunten die in groepen geformuleerd worden zoals ‘Ik ben tegen het milieuvervuiling’ en ontwikkelt zich door tot steeds meer genuanceerde standpunten ten aanzien van de eigen plek in de maatschappij gedurende de pubertijd. Tegengestelde meningen worden moeilijk gevonden. Eigenwaarde is meer afhankelijk van wat je vindt (en van wat anderen van jou vinden) dan van wat je kunt.

4. Wie ben ik?

Bij een gezonde ontwikkeling wordt in de vroege adolescentie eigenwaarde steeds meer afgemeten aan het geheel van prestaties, overtuigingen EN intenties. Jongeren leren zelf bepalen wie ze zijn (zelfverantwoordelijke zelfbepaling) en moeten een balans vinden tussen eisen van de maatschappij en voorzien in eigen behoeften.

5. Intrinsieke waardigheid

In de loop van de voorgaande fasen groeit het besef dat eigenwaarde niet afhankelijk is van individuele prestaties, kwaliteiten, overtuigingen of zelfs identiteit. Het hoogste niveau van de ontwikkeling van eigenwaarde is het voortdurende besef dat je een absoluut waardig mens bent ongeacht al deze zaken. Er is niets dat je kunt doen, zeggen, voelen of vinden dat je minderwaardig maakt. Dit valt samen met de onvoorwaardelijke positieve waardering waarmee therapeuten cliënten benaderen.

Eigenwaarde: Het werkblad

Het besef van eigenwaarde kan versterkt worden door enerzijds de activiteit van cognities die eigenwaarde in twijfel trekken te verminderen. Anderzijds kun je het besef van intrinsieke waardigheid versterken door meer oog te hebben voor wat kinderen en jongeren goed vinden aan zichzelf en dat te valideren. Een sterk besef van intrinsieke waardigheid vermindert de mate waarin cliënten gedachten die hun waardigheid in twijfel trekken serieus nemen. Het werkblad gaat over deze tweede benadering en vraagt kinderen om vijf dingen te noemen die ze leuk vinden aan zichzelf.

Tot slot kun je de ontwikkeling van eigenwaarde bevorderen door vragen te stellen als. ‘Je zegt dat je goed bent in rekenen. Stel dat je een keer een slecht cijfer haalt voor rekenen; Wat vind je dan van jezelf?’ Steeds meer kan het besef voorop komen te staan dat niet zozeer de prestatie maar de achterliggende goede bedoeling van belang is bij eigenwaarde. Binnen cognitieve animatietherapie veronderstellen we dat er achter ieder gedrag en iedere gedachte een goede bedoeling schuilt die gevalideerd kan worden.

Wil je wekelijks werkbladen ontvangen? Wordt nu lid van onze groep Cognitieve Animatietherapie in Linkedin!